Ҳозирда дунёда юз миллионлаб одамлар COVID-19га қарши эмланмоқда ва вируснинг тарқалиши аҳолининг муҳим қисми эмланган мамлакатларда камайиши керак. Аммо ҳамма жойда ҳам ушбу ҳолат кузатилаётгани йўқ, деб ёзади Bloomberg.

Нашрнинг таъкидлашича, иккита тенденция мавжуд: масалан, Исроилда COVID-19 билан касалланганлар сони камайиб бормоқда, чунки эмлаш қамрови кўпаймоқда, бошқа мамлакатларга қараганда аҳолининг кўп қисми тўлиқ эмланган Сейшел оролларида эса касалланиш ҳолатлари ўсишда давом этмоқда.

Bloomberg маълумотларига кўра, ушбу ҳолатнинг сабаблардан бири ҳар хил турдаги вакциналардан фойдаланиш бўлиши мумкин. Moderna ёки Pfizer-BioNTech томонидан ишлаб чиқарилган РНК вакциналари (рибонуклеин кислота асосидаги вакциналар) инфекцияни тўхтатишда яхшироқ бўлиб, унинг кейинги тарқалишини камайтиради. Бошқа вакциналар, оғир касаллик ва COVID-19 ўлимининг олдини олишда самарали бўлишига қарамай, бир хил афзалликларга эга бўлмаслиги мумкин, деб ёзади нашр.

The Lancet журналида нашр этилган Pfizer-BioNTech билан эмланган Исроилнинг миллионлаб одамлари маълумотлари бўйича ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, препарат 90% дан ортиқ асемптоматик коронавирус ҳолатларининг олдини олишга ёрдам берди, деб ёзади Bloomberg. Вакцинанинг инфекция асемптоматик юқишини тўхтатиш қобилияти «жамоавий иммунитетнинг шаклланиши мумкинлигини белгиловчи омил», деди нашрга Австралиянинг Янги Жанубий Уэлс университети эпидемиологи (Raina MacIntyre).

«Шу тариқа, мамлакат қабул қилиши мумкин бўлган вакциналар барча нарсага: мамлакатдаги ҳар кунги касалланиш ҳолатларинининг таъсирини инобатга олган ҳолда ниқоб тақиш тартиби ва ижтимоий масофадан тортиб, чегарадаги чекловларни бекор қилиш ва иқтисодиётни тиклашга қадар таъсир қилиши мумкин. Одамлар учун бу пандемиядан аввалги эркинликка қайтишларини белгилаши мумкин», — дейилади мақолада.

Самарадорликдаги фарқлар бир нечта препаратлар мавжуд бўлган мамлакатларда индивидуал вакциналарни афзал кўришга олиб келмоқда. Масалан, Филиппиндаги эмлаш марказларидан бирига Pfizer вакцинасини олиш умидида тўпланган оломондан кейин мамлакатдаги бошқа эмлаш марказларига қайси бренд билан эмланаётганини ошкор қилмаслик буюрилган.

Мақола муаллифлари, шунингдек, АҚШдаги вазиятни мисол қилиб келтирганлар. Бу ерда аҳолининг деярли 40% РНК вакциналари билан эмланган ва касалликнинг янги ҳолатлари ўтган тўрт ой ичида 85% дан кўпроққа камайган. Тўлиқ вакциналанган америкаликларга яқинда ниқоб тақмаслик ва ижтимоий масофани сақлашга рухсат берилди.

Аҳолининг тахминан 60% Pfizer билан тўлиқ эмланган Исроил ҳам чекловларни босқичма-босқич бекор қилди — мамлакатда янги ҳолатлар йил бошида қайд этилган кунига 8000 та ҳолатдан 50 ва ундан камроқ ҳолатларга камайди. Қатарда ҳам, Малтада ҳам янги юқтиришлар сони камаймоқда, бу ерда аҳолининг тахминан 30%, асосан РНК вакциналари билан эмланган.

Bloomberg таъкидлашича, мавжуд РНК вакциналари жуда паст ҳароратларда сақланиши керак, бу эса уларнинг транспорт ва вакцина инфратузилмаси ёмон бўлган мамлакатларда ҳам мавжуд бўлиш имкониятини чеклайди. Муаллифларнинг таъкидлашича, бу ўз навбатида аксарият давлатлар аденовирус векторли вакцина — AstraZeneca`дан Хитойнинг Sinopharm и Sinovac Biotech`гача бўлган РНК асосида яратилмаган вакциналарга ишонишига олиб келади, улар коронавируснинг нофаол (ўлдирилган) шаклидан фойдаланадилар.

Ушбу анъанавий вакциналар клиник синовларда симптоматик COVID-19 нинг олдини олишда РНК вакциналарининг 90 фоизли самарадорлигига нисбатан 50% дан 80% гача бўлган кўрсаткичини қайд этган. Мазкур вакциналарнинг вирус юқишини тўхтатиш қобилиятига оид маълумотлар кам, аммо у пастроқ бўлиши мумкинлигига ишора бор, дея қўшимча қилади нашр.

Сейшел ороллари аҳолисининг 65 фоизга яқини AstraZeneca ва Sinopharm билан эмланди, аммо бу ойда бир ҳафта ичида янги касалланиш ҳолатлари сони тез суръатларда кўпайиб, 37 фоиз беморлар икки доза билан эмланган. Ушбу касалликнинг кўпайиши расмийларни мактабларни ёпишга, спорт тадбирларини бекор қилишга ва уй учрашувларини тақиқлашга ундади. Тўлиқ эмланганларнинг тахминан 60% Sinopharm, қолганлари эса AstraZenecа вакцинаси билан эмланган.

Шу билан бирга, нашрнинг ёзишича, тасдиқланган барча вакциналар касалликнинг оғир ҳолатларининг ривожланишини ёки ўлим хавфини камайтиради. Бу эса касалхоналарнинг иш юкини камайтирилишига олиб келади. COVID-19 нинг енгил ҳолатлари билан эмлаш ҳам жамоавий иммунитетни шакллантиришга ёрдам беради.

«Инфекцияларга қарши иммунитети кам, аммо оғир аломатлар пайдо бўлишига қарши иммунитети юқори бўлган мамлакатларда вирус асосан айланиб юради ва енгил касаллик келтириб чиқаради, бу эса иммунитетни юқори даражага кўтаради», — дея Bloomberg Гонконг университети эпидемиологи Бен Ковлинг сўзларини келтиради.

Ҳозирда хитой-ўзбек ZF-UZ-VAC2001 (рекомбинант) вакцинаси, шунингдек, AstraZeneca (Ҳиндистонда ишлаб чиқарилган CoviShield) ва Россиянинг «Спутник V» (иккаласи ҳам аденовирус векторида) мавжуд.