«Спортда бир эмас, икки марта допинг қабул қилганлар борлиги ачинарли. Уларда ҳали ҳам Олимпиадада қатнашиш имконияти борлиги қайғули», — деган эди америкалик сузувчи Майкл Фелпс.

Допинг (инглизчадан «dope» — наркотик қабул қилиши) спортда юқори натижаларга эришишда ёрдам берадиган тақиқланган препаратларни қабул қилиш ҳисобланади. Мазкур препаратлар спортчиларда қисқа муддатга организмнинг жисмоний ва руҳий фаолиятини кучайтиради.

Допинг оламшумул ғалабаларга эришиш воситасигина бўлиб қолмасдан, чемпионларни умрбод дисквалификация қилиш сабабига ҳам айланади. Ушбу сабаб билан ҳар йили жуда ҳам кўп спортчилар мусобақа ва турнирлардан четлаштирилади. Улар орасида энг машҳур етти нафар спортичининг бутун умрга катта спортдан четлаштирилиши ҳақида қисқача маълумотлар.

Лэнс Армстронг (велоспорт)


Фото: championat.com

2012 йил сайёрадаги энг кўп унвонли велосипедчи — Лэнс Армстронгнинг умрбод дисквалификацияси ҳақидаги хабар бутун спорт оламини ҳайратга солди. Дунёдаги минглаб одамлар учун ўрнак бўлган Лэнс кўплаб антидопинг қоидаларини бузганликдаги айбловдан ўзини оқлай олмади. Армстронг суд орқали ўзининг айбсизлигини исботлашга уринди, аммо бунга эришмади ва бир йил ўтиб, Америкадаги машҳур ток-шоу эфирида у тақиқланган моддаларни истеъмол қилганлигини тан олди. «„Тур де франс Франс“ да допингсиз етти марта ғолиб бўлиш мумкин эмас», деган эди Лэнс. Велосипедчининг йиллар давомида қилган барча ҳаракатлари беҳуда кетди — Армстронг деярли барча унвонларидан, шу жумладан Сиднейда қўлга киритилган Олимпиада медалларидан маҳрум қилинди.

Данило Ди Лука (велоспорт)

Фото: SID

Бир қатор нуфузли мусобақаларда, шу жумладан 2007 йилги Джиро д`Италияда ғолибликни қўлга киритган италиялик Данило Ди Лука биринчи марта ноқонуний моддаларни истеъмол қилиш пайтида 2009 йилда қўлга олинган. Кейин у тергов билан ҳамкорлик қилишга қарор қилиб, атиги тўққиз ойлик дисквалификацияга рози бўлган. Бир оз дам олгач, Данило спортга қайтишга қарор қилган, аммо икки йилдан сўнг унинг қонида яна эритропоэтин аниқланган. Италия Миллий олимпия қўмитаси битта огоҳлантириш етарли деб ҳисоблаб, спортчини умрбод дисквалификация қилган.

Валентина Попова (оғир атлетика)

Фото: chr.aif.ru

Россиялик таниқли аёл спортчи Валентина Попова икки марта тақиққа учраган: биринчи марта спортчи 2006 йилда тақиқланган моддаларни истеъмол қилганда ушланиб, кейин у икки йиллик дисквалификация билан жазоланган. Спортчи ҳаттоки Пекиндаги ўйинларда қатнашишга улгуриши мумкин эди, аммо кетма-кет иккинчи ижобий допинг-тест тасдиқланган. Спортчи «карьерасини жароҳатларнинг кўпайиши ва оиласи билан вақт ўтказиш истаги туфайли якунлашига» тўғри келган. 2004 йилгача қўлга киритилган иккита Олимпиада медаллари ва бешта жаҳон чемпионати совринлари спортчидан тортиб олинмаган.

Ирина Коржаненко (енгил атлетика)

Фото: sportsdaily

Афина Олимпия ўйинларида ядро улоқтириш бўйича олтин мукофотни қўлга киритган Ирина Коржаненко совринни ҳеч кимга қайтариб бермаган ва бериш нияти ҳам йўқ, чунки у тенг ва адолатли курашда ғалаба қозонганлигига ишонади. Допингга қарши қўмита бошқача фикрда эди: Коржаненконинг намунасида тақиқланган станозолол топилган, бу эса спортчининг 2005 йилдан умрбод дисквалификациясига олиб келган.

Дарья Пищальникова (енгил атлетика)


Фото: Wikipedia

2008 йилда Пекин шаҳридаги Олимпиада ўйинларида Россиянинг 5 та спортчиси дисквалификация қилинади. Улар орасида Дарья Пищальникова ҳам бўлган. Маълум муддатли дисквалификациядан сўнг, Пищальникова Россия терма жамоасига қайтиб келади ва Лондон Олимпиадасида узоқ кутилган кумуш медалини қўлга киритади. Бироқ бир неча ойдан сўнг эса уни қайтариб беришига тўғри келган. Спортчининг қонидан 30 йил аввал ишлатилган «Оралтуринабол» допинги топилган.

Бен Жонсон (енгил атлетика)


Фото: People.ru

1980 йилларнинг охирларида таниқли канадалик спринтер Бен Жонсоннинг дисквалификация қилинганлиги ҳақидаги хабар ўта шиддатли реакцияга сабаб бўлган. Болалигида Канадага кўчиб ўтган келиб чиқиши ямайкалик Бен ўзининг севимли 100 метрга югуриш мусобақасида деярли барча унвонларни қўлга киритган. Олимпиада чемпиони бўлганидан уч кун ўтгач, янги жаҳон рекордини ўрнатганида у биринчи марта ушланган. Жонсон қўшниси унинг пивосига стероидларни аралаштириб юборганини айтиб, ўзини оқлаган, аммо комиссия чемпионнинг далилларига ишонмаган ва уни мукофотлар ҳамда рекордларидан маҳрум қилган. Дисквалификациядан сўнг, Жонсон катта спортга қайтишга уринган, аммо 1993 йилда у яна қўлга тушган ва бу сафар у умрбод дисквалификация билан жазоланган.

Мэрион Жонс (енгил атлетика)

Фото: Wikipedia

Америкалик енгил атлетикачи Мэрион Жонс барча рақибларидан устун келиб, жаҳон рекордларини янгилашга яқин эди. Бироқ улгурмади, чунки у АҚШда бошланган улкан допинг можаросига алоқадор бўлган асосий шахслардан бирига айланди. «Мукаммал допинг» унчалик мукаммал эмас экан: Жонс узоқ вақт ўз айбини рад этди, ҳатто ФТБни қизиқтирган иш ҳам бир мунча вақт ёпилди, аммо жазодан қочиб қутулолмади. Спортчи нафақат дисквалификация қилиниб, барча мукофотларидан маҳрум қилинган, балки допинг можароси бўйича ёлғон гувоҳлик бергани учун ҳам жиноий жазога тортилиб, бир неча ой қамоқда ўтирган.

2015 йилда россиялик спортчиларнинг допингдан оммавий фойдаланишда айбловлари туфайли Бутунроссия енгил атлетика федерациясида допинг можароси бошланган эди. Бутунжаҳон антидопинг агентлиги (WАDА) Халқаро Енгил Атлетика Федерациялари Ассоциациясига (ИААФ) Бутунроссия енгил атлетика федерациясини (АРАФ) дисквалификация қилишни, Москванинг антидопинг лабораториясидан лицензияни бекор қилишни ва шунингдек, россиялик спортчиларни бир қанча мусобақалардан четлатишни тавсия қилган.

Ўзбекистонлик спортчиларда допинг аниқланиши

  • 2018 йилда Халқаро Паралимпия Қўмитаси олти ойлик даврда содир этилган алоҳида антидопинг қоидабузарликлари учун тўрт нафар ўзбекистонлик спортчини тўрт йилга дисквалификация қилган. Уч нафар пауэрлифтер — Исмира Исломова, Шахзода Мамадалиева ва Муслима Нуриддинова ҳамда битта енгил атлетикачи Камолахон Абдуллаева тўрт йилга мусобақалардан четлатилган.
  • 2019 йилда футбол бўйича Ўзбекистон терма жамоаси дарвозабони Игнатий Нестеров допинг сабабли саккиз ойга дисквалифиция қилинган эди. Футболчи озиш учун дори қабул қилганини айтган.
  • 2019 йилда эркин курашчи Артур Таймазов Лондондаги Олимпиада-2012 олтин медалидан маҳрум қилинди. Унинг допинг намунасидан туринабол аниқланган.
  • 2020 йилда эркин курашчи Ҳасанбой Раҳимов допинг сабабли Токиода бўлиб ўтиши керак бўлган Олимпиада-2020 лицензиясидан маҳрум бўлган эди.
  • Оғир атлетикачи Руслан Нуриддиновнинг текширувдан ўтказилган 2012 йилги допинг намунаси ижобий натижа берган. Халқаро оғир атлетика федерацияси уни вақтинча спортдан четлатиб, Олимпиадада эришган натижалари, жумладан баллари бекор қилиниб, медал ва совринлари мусодара этилиши ҳақида маълум қилинган эди.
  • Кураш бўйича Ўзбекистон терма жамоаси аъзолари Гулнор Сулаймонова ва Аброр Жабборов допинг қабул қилгани учун спортдан четлатилган эди.
  • Боксчи Бектемир Мелиқўзиев 4 йилга барча миллий ва халқаро спорт мусобақаларида иштирок этиш ҳуқуқидан маҳрум этилди. Маълумотларга кўра, спортчидан олинган допинг-тестида «фуросемид» тақиқланган моддаси аниқланган.