Тошкент шаҳрининг Янгихаёт туманида рух ва полимер қопламали металл листлар ишлаб чиқарадиган Тошкент металлургия заводи ишга туширилди. Хабар берилганидек, 4 декабрь куни президент Шавкат Мирзиёев рамзий тугмани босиб, корхонанининг фаолиятига старт берди.
Лойиҳага киритилган жами сармоялар 326,6 млн еврони ташкил этиб, шундан 226 млн евро — Россия экспорт-импорт банки кредити, 147 млн евро — ўз маблағлари, 15,1 млн евро — «Асака» банки кредити ҳисобланади. Лойиҳанинг ўзини қоплаш муддати тахминан 8,6 йил.
Фото: SFI Management Group.
49,7 гектар майдонга эга завод қурилиши лойиҳаси Россиянинг «Метпром» гуруҳи томонидан амалга оширилди, яъни гуруҳ лойиҳанинг дизайнери ва бош пудратчиси сифатида қатнашди. Корхона Италиянинг Danieli компанияси технологиялари ва автоматлаштирилган ускуналари билан жиҳозланган.
Лойиҳа SFI Management Group хорижий корхонаси томонидан бошқарилган бўлиб, у қурилишнинг барча босқичларини ва лойиҳани ишлаб чиқишни, барча манфаатдор томонлар билан музокаралар олиб бориб, инвестициялар ва кредитларни жалб қилиш, чет эллик мутахассисларни лойиҳага таклиф қилиш каби вазифаларни ўз ичига олган ҳолда тўлиқ назорат қилди.
Лойиҳа муаллифлари завод экологик тоза маҳсулот ишлаб чиқаришга мўлжаллангани ҳамда табиатни муҳофаза қилиш соҳасидаги халқаро меъёр ва қоидаларга тўлиқ мос келишини таъкидламоқда. Маълум қилинишича, корхонада деярли ҳеч қандай чиқинди ҳосил бўлмайди — ишлаб чиқаришда ишлатиладиган сув махсус фильтрлар ёрдамида тозаланади ва технологик жараёнга қайтарилиб, атроф-муҳит зарарланмайди. Ҳаводаги чиқиндилар ҳам тозаланади ва минималлаштирилади.
ТМЗ маҳсулотларини қурилиш саноатида (металл кошинлар, ҳаво қувурлари, сендвич панеллар, рулонли участкалар, енгил пўлатдан ясалган юпқа деворли конструкциялар ишлаб чиқариш), маиший техника (корпус конструкцияси), машинасозликда (автомобиль устки қисмларини ишлаб чиқариш) ишлатиш режалаштирилган.
Шавкат Мирзиёевнинг таъкидлашича, энди Ўзбекистонда талаб катта бўлган металлургия маҳсулотларини ишлаб чиқариш занжири шакллантирилади ва маҳаллий корхоналарда маҳаллийлаштириш даражаси сезиларли миқёсда ошади. Масалан, сендвич панеллар ва том ёпиш материалларининг энг юқори нархида республикада ишлаб чиқариладиган бирламчи маҳсулотларнинг улуши 50 фоиздан 90 фоизгача, вентиляция ва шамоллатиш тизимлари 30 фоиздан 50 фоизгача, маиший электр жиҳозлари эса 35 фоиздан 50 фоизгача ўсади.
Давлат раҳбарининг сўзларига кўра, биринчи босқичда заводнинг ишга туширилиши ҳар йили 400 млн АҚШ доллари миқдорида маблағ чиқиб кетишининг олдини олади.
Умуман олганда, тегишли тармоқлар билан биргаликда 5000 та (заводнинг ўзида 672 та) янги иш ўринлари яратилиши кутилмоқда.
Фото: Президент матбуот хизмати.
Лойиҳадаги ўзгаришлар
Дастлаб, президентнинг 2017 йил 7 апрелдаги фармонига биноан (ПҚ-2874) йиллик қуввати 500 минг тонна рух ва полимер қопламали металл листлар ишлаб чиқарадиган Тошкент металлургия заводини қуриш ва 2019 йил августда, сўнгра 2020 йил май ойида фойдаланишга топшириш режалаштирилган эди.
Бироқ, «Метпром» вакиллари пайшанба куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида маълум қилганидек, ТМЗни ишга тушириш санаси икки марта қолдирилган. Биринчи марта кейинга қолдириш лойиҳани ишлаб чиқариш қувватини йилига 750 минг тонна маҳсулотгача кенгайтиришга қаратилган ўзгаришлар билан боғлиқ бўлган эди. Бу, шунингдек, лойиҳа қийматининг 326,6 млн еврогача ўсишига олиб келди.
Иккинчи кўчириш коронавирус пандемияси билан боғлиқ эди. Биринчи босқичга кўра, 2021 йил давомида ТМЗ 500 минг тоннагача маҳсулот ишлаб чиқариш қувватига эга бўлиши керак. Тахминан йиллик экспорт ҳажми 100 минг тоннани ташкил этади (Қирғизистон, Тожикистон, Афғонистон ва бошқа мамлакатларга).
ТМЗнинг молия бўлими директори Бобур Зияев «Газета.uz»га берган интервьюсида 2019 йилда Ўзбекистонга 483 минг тонна металлпрокат импорт қилингани, 2020 йил якунларига кўра ҳам тахминан шунча ҳажмда бўлиши прогноз қилинаётганини айтди. Маҳсулотларнинг катта қисми Хитойдан (50%), Россиядан (35%) ва бошқа мамлакатлардан (15%) импорт қилинади.
Унинг сўзларига кўра, Ўзбекистондаги потенциал харидорлар билан ўтказилган дастлабки музокаралар аллақачон 200 минг тонна металлпрокатга талабни аниқлаган.
«Уларнинг биздан сотиб олишлари ўзлари учун фойдали бўлади. Улар валютага, хорижий компаниялар таъминотига боғлиқ бўлиб қолмайди. Потенциал харидорлар сендвич панеллар, профнастил ишлаб чиқарувчилардир. Ҳозирда Artel компаниялари гуруҳи билан катта лойиҳамиз бор, биз уларни маиший техника учун листлар билан таъминлаймиз», — деди у.
Шунингдек, мутахассис ТМЗ UzAuto Motors билан автомобиллар ишлаб чиқариш учун металл листлар етказиб бериш бўйича музокаралар олиб бораётганини айтди. Шу билан бирга, автомобиль ишлаб чиқарувчиси General Motors стандартига мувофиқ ишлайди, шунинг учун завод GM сертификатини олишни режалаштирмоқда.
Тошкент металлургия заводи дастлаб хом ашёни Россиянинг Магнитогорск металлургия заводидан олиб келади. Бироқ ҳозирги вақтда «Ўзметкомбинат» АЖда (қиймати 800 млн доллар) қуйма ва прокат мажмуаси қурилиши давом этмоқда. Уни ишга тушириш билан ТМЗ билан биргаликда «металлургия кластери» яратилади, бу эса маҳаллийлаштириш даражасини 90 фоизга етказади.
Молия департаменти директори ҳам «Газета.uz»га лойиҳани амалга ошириш жараёнида муассислар ўзгарганини тасдиқлади. Дастлаб устав капитали 197,8 млн еврони ташкил этган «Тошкент металлургия заводи» қўшма корхонасининг таъсисчилари Ўзбекистон тикланиш ва тараққиёт жамғармаси (49,9 фоиз ёки 98,7 млн евро) ва Нидерландиянинг Metallurgical Technology and Engineering B.V. (50,1%, 99,1 млн евро) бўлган. Лойиҳанинг умумий қиймати эса 278,2 млн еврога баҳоланган.
Лойиҳани амалга оширишни бошқарган SFI Management Group лойиҳа иштирокчилари бўлиш таклифини илгари сурди.
«Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси вакили бўлган давлат томонидан маъқуллангандан сўнг, муассисларнинг таркибий тузилиши амалга оширилди. [SFI Management Group] қўшимча улуш қўшди», — деди Бобур Зияев.
Корхоналар ва ташкилотларнинг ягона давлат реестрининг очиқ маълумотларига кўра, таъсисчиларнинг таркибий тузилиши Metallurgical Technology and Engineering B.V. 41,9% гача. SFI Management Group 8,2% даромад олди.
Аввалроқ россиялик тадбиркор Алишер Усмонов «Ўзметкомбинат», «Ўзвторцветмет», Олмалиқ кон-металлургия комбинати ва бошқа бир қатор активларни бошқарадиган SFI Management Group компаниясининг миллиардер Фаттох Шодиев (Кобул Шодиев) акасининг оиласига тегишли эканлигини айтган эди.
