14−15-sentabr kunlari Dushanbe shahrida Markaziy Osiyoning besh mamlakati rahbarlarining maslahat uchrashuvi bo‘lib o‘tadi. Tojikiston, shuningdek, sammit doirasida 12 ta parallel tadbir, jumladan, iqtisodiy forum, olimlar forumi va faol ayollar uchrashuvini o‘tkazishni taklif qildi.
BMT hisobotida aytilishicha, “Tolibon” bir qator terroristik guruhlar bilan aloqada va terrorizm tahdidi Afg‘onistonda ham, mintaqada ham kuchaymoqda. “Tolibon” rahbariyati ichida ham kelishmovchiliklar bor. “Tolibon” bu hisobotni “asossiz va noxolis” deb atadi.
Yevropa Kengashi rahbari Sharl Mishel Markaziy Osiyoning beshta davlati yetakchilarini ularning mamlakatlari Rossiyaga qarshi joriy etilgan cheklovlarni buzsa, Yevropa Ittifoqi sanksiyalar qo‘llamasligiga ishontirdi. Sanksiyalar faqat “Rossiya urush mashinasini qo‘llab-quvvatlaganlarga” nisbatan qo‘llanadi.
Qirg‘iziston 2-iyun kuni Cho‘lponotada “Yevropa Ittifoqi — Markaziy Osiyo” ikkinchi sammiti o‘tkazilishini e’lon qildi. Unda Yevropa Kengashi rahbari, O‘zbekiston, Qirg‘iziston, Qozog‘iston, Tojikiston prezidentlari hamda Turkmaniston bosh vaziri o‘rinbosari ishtirok etishi kutilmoqda.
Ukrainadagi urush va sanksiyalar tufayli Rossiyaning MDHdagi roli “yemirilmoqda”. Bu RFning iqtisodiy ta’siri kuchliligicha qolayotgan bo‘lishiga qaramasdan, ayniqsa Markaziy Osiyoda geosiyosiy alyanslarning o‘zgarishiga olib keladi, deb yozmoqda Moody’s.
O‘zbekiston prezidenti “Markaziy Osiyo-Xitoy” sammitidagi nutqida 6 davlatning milliy rivojlanish strategiyasini bog‘lash, “yangi iqtisodiy muloqot”ni shakllantirish, o‘zaro bog‘liqlikni kuchaytirish va mintaqa davlatlarining 2030-yilga borib Xitoy bilan tovar ayirboshlash hajmini 2 baravar oshirishni taklif qildi.
Markaziy Osiyo davlatlari noqulay geosiyosiy vaziyatga chidamlilik ko‘rsatmoqda. YeTTB prognoziga ko‘ra, mintaqa iqtisodiyoti 2023-yilda 5,2 foizga o‘sadi va kelgusi yilda ham o‘sishda davom etadi.
Markaziy Osiyo va Kavkaz mamlakatlari iqtisodlari turli zarbalarga qaramay, barqarorligini isbotladi va o‘tgan yili o‘sish sur’atlarini namoyon etdi, biroq, XVJ ma’lumotlariga ko‘ra, uning sur’ati 2023-yilda sekinlashadi, mintaqa istiqboli esa tashqi omillarga o‘ta qaram.
Ukraina prezidenti devoni rahbari Andrey Yermak Markaziy Osiyo davlatlari haqida maqola yozdi. Uning ta’kidlashicha, mintaqa davlatlari tarixan ko‘p vektorliligi bilan ajralib turadi. Rossiya yakuniy tanlov qilishga majburlamaguncha Ukraina ham ko‘p vektorli bo‘lishga intilgan, deb yozadi u.
Investitsiyalar, sanoat va savdo vaziri Laziz Qudratov “Markaziy Osiyo — Xitoy” tashqi iqtisodiy va tashqi savdo faoliyatiga mas’ul vazirlarning birinchi yig‘ilishida 2023-yilning ikkinchi yarmida O‘zbekistonda Markaziy Osiyo va Xitoy hududlari rahbarlari forumini o‘tkazishni taklif qildi.
“Katta yettilik” (G7) TIV rahbarlari Markaziy Osiyo davlatlari duch kelayotgan muammolarni, jumladan “Rossiyaning agressiv urushi oqibatlari, Afg‘onistondagi vaziyatning beqarorlashtiruvchi ta’siri, oziq-ovqat va energetika xavfsizligining yetarli emasligi” kabilarni hal etishda hamkorlik qilishga kelishib oldi.
Afg‘onistonga qo‘shni davlatlar — O‘zbekiston, Eron, Xitoy, Pokiston, Rossiya, Tojikiston va Turkmaniston — TIV rahbarlari uchrashuvida tomonlar ushbu davlatdagi infratuzilma va ijtimoiy-iqtisodiy loyihalarda ishtirok etishga tayyor ekanligini bildirdi. Uchrashuvda Afg‘oniston TIV rahbari ham nutq so‘zladi.
Rossiya prezidenti Vladimir Putin va Xitoy rahbari Si Szinpin Moskvadagi muzokarada Markaziy Osiyoni alohida muhokama qildi. Tomonlar «rangli inqiloblar importi va mintaqa ishlariga tashqi aralashuvni qabul qilmasliklarini» ma’lum qilishdi.
AQSh Davlat kotibi Entoni Blinken Ostonada bergan intervyusida aytishicha, AQSh Markaziy Osiyo mamlakatlariga xavfsizlik, iqtisodiy farovonlik va jamiyat barqarorligini oshirish imkoniyatlarini yaratishda yordam bermoqda. Buning uchun kuchli institutlar, jumladan erkin OAV va fuqarolik jamiyati kerak, deydi u.
AQSh Davlat kotibi Entoni Blinken Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasida savdoni diversifikatsiya qilish va hamkorlikni kengaytirish muhimligini ta’kidladi. U, shuningdek, mintaqa davlatlari Rossiyaning sanksiyalarni aylanib o‘tishi borasidagi harakatlarini oldini olish borasidagi faoliyatini e’tirof etdi.
Markaziy Osiyodagi hamkorlar, xuddi Yevropa kabi, strategik avtonomlikni istaydi, Yevroittifoq ularning tarixiy yo jug‘rofiy o‘ziga xosliklardan qat’i nazar biror bir xalqaro hamkorga mute bo‘lib qolmaslik istagini hurmat qiladi, dedi YeIning oliy vakili Jozep Borrel Samarqanddagi anjumanda.
Rossiyaning Ukrainaga agressiyasi Markaziy Osiyo uchun global oqibatlar keltirib chiqaradi, chunki xalqaro hamkorlik izdan chiqadi. Yevropa diplomatiyasining rahbari Jozep Borrelning fikricha, hamkorlikning mustahkamlanishigina urush sabab yuzaga kelgan inqiroz oqibatlarini yengib o‘tishga yordam beradi.
Ostonada o‘tkazilayotgan «Markaziy Osiyo — Yevropa Ittifoqi» sammitida O‘zbekiston prezidenti YeI bozorlariga chiqish uchun samarali transport-logistika koridorlarini yaratish zarurligini ta’kidladi. Mamlakat Yevropa investitsiya bankining mintaqaviy ofisini ochish uchun tayyorligini bildirdi.
Ukrainadagi urush oqibatida O‘zbekiston, Qirg‘iziston va Tojikistonda korxonalar xarajatlarning oshishi va kreditlash imkoniyatlarining qisqarishi kabi muammolarga duch kelmoqda. Jahon bankiga ko‘ra, bu biznesning yopilishi, ish joylarining yo‘qotilishi va iqtisodiy o‘sishning sekinlashishiga olib kelishi mumkin.
YeTTB Ukrainadagi urush Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatishini prognoz qilmoqda. Bankning mintaqa mamlakatlari bo‘yicha qayta ko‘rib chiqilgan prognozlariga ko‘ra, 2022 yilda O‘zbekiston YAIM 6 foizga emas, 4 foizga o‘sishi kutilmoqda. Rossiya iqtisodiyotida yuzaga keladigan turg‘unlikning mintaqa mamlakatlari iqtisodiyotiga ta’siri 2023 yilda ham saqlanib qoladi.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting