Sietl (Vashington) federal sudyasi AQSh prezidenti Donald Trampning mamlakatda tug‘ilish orqali fuqarolik olish huquqini cheklash haqidagi buyrug‘ini to‘xtatdi, deb xabar bermoqda Bi-bi-si.
Tramp lavozimga kirishgan kuni, 20-yanvarda imzolagan ijro qarorida AQShda tug‘ilgan barcha bolalar avtomatik ravishda fuqarolikka ega bo‘lishi haqidagi konstitutsiyaviy qoida qayta talqin qilinadi. Uning ma’muriyati bu qoida mamlakatda noqonuniy yoki hatto qonuniy ravishda, lekin cheklangan muddatga bo‘lib turgan chet elliklarning farzandlariga nisbatan qo‘llanmasligi kerak, deb hisoblamoqda.
Yangi siyosat tanqidchilarining aytishicha, u 1868-yilda qabul qilingan 14-konstitutsiyaviy tuzatishning (“AQShda tug‘ilgan yoki fuqarolikka qabul qilingan va uning yurisdiksiyasiga bo‘ysunadigan barcha shaxslar AQSh va ular yashaydigan shtat fuqarolaridir”), shuningdek, uning 100 yildan ortiq vaqt davomida Amerika sudlari tomonidan amalda bo‘lgan talqini buzilishiga olib keladi. Bir necha shahar va 22 shtatdagi inson huquqlari guruhlari va hukumatlar federal sudlarga bir nechta da’vo arizalari bilan murojaat qildi.
Vashington, Arizona, Illinoys va Oregon shtatlari tomonidan qo‘zg‘atilgan ushbu da’volarning birinchisi Respublikachilar prezidenti Ronald Reygan tomonidan tayinlangan Sietl sudyasi Jon Koenur tomonidan ko‘rib chiqildi. Bi-bi-si muxbirining sud zalidan xabar berishicha, majlis 25 daqiqadan kamroq davom etmagan.
Adliya vazirligi vakili ma’muriyat pozitsiyasini tushuntira boshlaganida, sudya uning gapini bo‘lib, “Bu farmon konstitutsiyaviymi?” deb so‘radi. Ma’muriyat yuristi javob bera boshladi, ammo sudya uning gapini yana to‘xtatdi: “Bu konstitutsiyaga yaqqol zid farmon”.
Farmon 19-fevraldan kuchga kirishi kerak va ma’muriyatning iltimosnomalaridan kelib chiqqan holda, shu kuni va undan keyin tug‘ilgan bolalarga nisbatan qo‘llanadi. Sudya keyingi sud majlislarigacha uni 14 kunga to‘xtatib qo‘ydi.
Ma’muriyat ushbu qarorga yuqori sudlarda, ehtimol Oliy sudgacha e’tiroz bildirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Tramp bu imkoniyatdan foydalanishini aytdi.
“Trampning tug‘ma fuqarolik haqidagi farmoni hozircha to‘xtatib turilibdi”, — dedi Vashington shtati bosh prokurori Nik Braun (demokrat). “Bugun sudya 40 yillik sud faoliyati davomida konstitutsiyaga bunaqangi yaqqol zid qarorni ko‘rmaganini aytib, butun mamlakat bo‘ylab bizga vaqtinchalik cheklov qo‘yish haqida qaror chiqardi.”
18 shtat va Kolumbiya okrugidan iborat yana bir koalitsiya Massachusets shtatida ham xuddi shunday da’vo bilan murojaat qildi, yana kamida uchta fuqarolik huquqlari guruhi, jumladan, Amerika fuqarolik erkinliklari ittifoqi sud ishlarini olib bormoqda.
Tramp yordamchilarining aytishicha, ijroiya farmoni ma’muriyat tug‘ma fuqarolikni taqiqlash huquqiga ega, chunki hujjatsiz immigrantlar mamlakatda noqonuniy bo’lib, shuning uchun AQSh hukumatining “yurisdiksiyasiga bo’ysunmaydi”.
Tramp yordamchilarining ta’kidlashicha, bu buyruq ma’muriyat tug‘ma fuqarolikni taqiqlash vakolatiga ega ekanini ko‘rsatadi, chunki hujjatsiz immigrantlar mamlakatda noqonuniy bo‘lib turibdi va shu sababli AQSh hukumatining “yurisdiksiyasiga bo‘ysunmaydi”.
Sud oldidagi da’vo arizasida to‘rt shtatning advokatlari ijro qarori konstitutsiyani buzganini aytdi va har yili o‘z yurisdiksiyalarida minglab yangi tug‘ilgan chaqaloqlar zarar ko‘rishini ta’kidladi. Hujjatda aytilishicha, mamlakat bo‘ylab har yili hujjatsiz ota-onalardan 153 mingga yaqin bola dunyoga keladi.