Talabalar almashuv dasturi haqida

Ota-onam bir necha chet tillarni bilishim, xorijda o'qish va yashash tajribasiga ega bo'lishimni istagan. Ammo maktabni tugatgach, chet elga ketish imkoni bo'lmadi. Shu bois 2015-yili Toshkentdagi Turin politexnika universitetining "Mashinasozlik va energetika" yo'nalishiga o'qishga kirdim.

Universitetda o'zimni ijobiy tomondan ko'rsatdim va bu menga dekanatda ish topishimga yordam berdi. Birinchi yili laboratoriyada professor assistenti bo'lib ishladim, ikkinchi kursdan boshlab esa birinchi kurs talabalariga dars bera boshladim. Universitet rahbariyati o'qishdagi yutuqlarim va universitet hayotidagi faol ishtirokimdan xabar topgach, meni Erasmus talabalar almashuv dasturi uchun tanlab oldi.

2017-yilda universitetimiz Italiyadagi Turin politexnika universiteti (Politecnico di Torino) bilan birga Erasmus dasturida ishtirok etdi.

Nomzodlarga qo'yiladigan talablar quyidagicha edi:

• O'z universitetingizda kamida ikki yil o'qigan bo'lishingiz kerak;
• Chet tilini bilish kamida V2 darajasida bo'lishi kerak;
• Akademik natijalar yaxshi bo'lishi va o'qish bo'yicha qarzdorlik bo'lmasligi kerak.

Dastur bo'yicha tanlov yakunida 10 talaba saralab olindi. Har bir nomzod bilan suhbat o'tkazildi. Suhbatda, jumladan, Italiyaga borishdan maqsad ham so'raldi.

Dastur menga Italiya tarixi va madaniyatini yanada chuqurroq o'rganish, yangi til o'rganish, kelajakda foydali bo'ladigan amaliy ko'nikma va foydali tajriba orttirishimga yordam beradi, deb ichimdagi boricha aytdim.

Tanlov komissiyasining dasturga qabul qilish to'g'risidagi qaroridan keyin hujjatlarni yig'ish boshlandi.

Italiya universitetiga o'qishga kirish haqida

Italiya universitetlarida qabulning ikki turi mavjud. Har bir yo'nalish bo'yicha atigi 10 talaba qabul qilinishi mumkin bo'lgan yopiq kirish dasturlari asosiy tanlov mezoni sifatida kirish imtihonlaridan foydalanadi. Ko'pincha, bu iyul-avgust oylarida bo'lib o'tadi va bilimni sinovchi testlar hamda tilni bilish darajasi bo'yicha suhbatdan iborat bo'ladi.

Ochiq kirish dasturlarida esa imtihonlar tayyorgarlik darajasini baholash maqsadida o'tkaziladi. Hatto past ball to'plagan abituriyent ham tanlovdan muvaffaqiyatli o'tishi mumkin, ammo bir shart bilan: siz qo'shimcha kurslarga qatnashingiz zarur. Ba'zi universitetlar talabalarni ta'lim hujjatlari, rezyumelar yoki motivatsion xat va tavsiyanomalar asosida ham qabul qiladi.

Bakalavrga kirish uchun bungacha jami 12 yil o'qigan bo'lishingiz kerak — Italiyada bu o'rta maktabda o'qish davriga teng. Shuning uchun siz yetishmayotgan yilni universitetdan akademik sertifikat bilan yoki Italiyadagi Foundation dasturida o'qish orqali qoplashingiz kerak. Uni o'zingiz kirishni rejalashtirgan universitetdan olgan ma'qul.

Dastur tufayli siz tilni bilish darajangizni kerakli bosqichgacha ko'tarib olishingiz, oxir-oqibat imtihonlarga yaxshi tayyorlanib, ayrim universitetlarga imtihonsiz kirishingiz mumkin. Foudation'ga ikki marta murojaat qilish mumkin: iyun oyi oxirida 9 oylik dasturlar uchun va dekabrda 6 oylik dasturlar uchun.

Magistraturaga qabul qilishning muhim sharti: tanlangan mutaxassislik bakalavriat darajasi bilan bog'liq bo'lishi kerak. So'nggi yillarda ba'zi universitetlar nafaqat tegishli kursni tugatganlik to'g'risidagi diplomni, balki o'tilgan barcha fanlar dasturining tavsifini ham talab qilmoqda.

Avgust oxirida viza oldim. 22-sentabr kuni Turinga uchib ketdik va uchinchi kursni Politecnico di Torino'da davom ettira boshladik.

Italiya ta'lim tizimi haqida

Italiya davlat universitetlarida har yil uchun miqdori 600 yevrodan 3 ming yevrogacha o'zgarishi mumkin bo'lgan badal puli to'lash kerak. Xususiy universitetlarda esa ta'lim pullik — to'lov miqdori 6 ming yevrodan 20 ming yevrogacha farq qilishi mumkin.

Italiyada bakalavriat Laurea deb ataladi. Bunda ta'lim odatda uch yil davom etadi. O'quv rejasi nazariy mashg'ulotlar, seminarlar, ma'ruzalar, shuningdek, o'z ilmiy loyihangiz — bitiruv tezisi ustida ishlashdan iborat.

Magistratura esa Laurea Specialistica deb ataladi va ko'p hollarda ikki yil davom etadi. Shuningdek, siz bu yerda professional faoliyatga qaratilgan bir yillik dasturlarni ham topishingiz mumkin.

Mashg'ulotlar odatda haftada to'rt kun o'tkaziladi. Jadval shunday tuzilganki, talabalar darsga soat 9:00 da keladi va 18:00 dan keyin universitetni tark etadi. Bir dars o'rtacha olti soat davom etadi. Darsning birinchi qismi nazariyaga bag'ishlangan bo'lsa, ikkinchi qismi o'tilgan materialni amaliyotda mustahkamlashdan iborat. Tanaffusning bo'lish-bo'lmasligi professorning kayfiyatiga bog'liq. Bunday qat'iy rejimda talabalar kelajakdagi ko'p soatlik ish tartibiga moslashadi.

Bir o'quv yilida uchta sessiya bo'ladi. Birinchi imtihon birinchi semestr oxirida barcha to'rtta fan bo'yicha o'tkaziladi. Agar talaba imtihonni o'tkazib yuborsa yo yiqilsa, keyingi imtihonda tegishli fanni qayta topshirishi mumkin. Agar talaba yana yiqilsa, keyingi o'quv yili boshida vaziyatni tuzatish uchun uchinchi imkon beriladi. Talabalar to'rt martagacha bepul qayta imtihon topshirishi mumkin. Yiliga ikki marta ta'til beriladi. Mavlud (Rojdestvo) ta'tili 20-dekabrda boshlanadi, yozgisi esa uch oygacha cho'zilishi mumkin.

Italiya ta'lim tizimi bir qancha sabablarga ko'ra O'zbekistonnikidan ustunroq. Birinchidan, mustaqil ta'limga, o'z-o'zini boshqarish va tanlov erkinligiga ko'proq urg'u beriladi.

Ikkinchidan, sifatli ta'lim olish uchun teng moliyaviy sharoitlar yaratilgan. Universitet oilaning daromad darajasini hisobga oladi, shuning uchun ta'lim xarajatlari talabaning qanchalik ta'minlanganiga bog'liq. Natijada, daromadi turlicha bo'lgan odamlarda bir xilda oliy ma'lumot olishi imkoni paydo bo'lgan.

Uchinchidan, universitetda o'qish qulay va samarali bo'lishi uchun barcha zarur shart-sharoitlar yaratilgan. Masalan, o'qish davrida men ko'p vaqtimni kutubxonada mutolaa, eng so'nggi texnologiyalarga ega zamonaviy laboratoriyada izlanishlar bilan o'tkazdim.

Bu omillarning barchasini hisobga olib, 2018-yil may oyida men Turinda qoliib, bakalavriatni shu yerda tugatishga qaror qildim, chunki bu yerda o'z salohiyatimni ro'yobga chiqarish uchun imkoniyatlar ko'proq ekanini tushunib turgandim. O'qishni ko'chirish uchun men Toshkentdagi Turin politexnika universitetining Italiyadagi kotibiyatiga murojaat qildim. Ular meni Toshkent filialidan chetlatish to'g'risidagi arizani to'ldirishimni so'rashdi va bu hujjatni O'zbekistonga yuborishdi. Butun jarayon ikki haftacha vaqt oldi. Endi bepul o'qish uchun stipendiya topib, uni qo'lga kiritishim kerak edi.

Stipendiyalar haqida

Italiyaning ko'plab universitetlarida, jumladan, eng nufuzli universitetlarida ham bepul o'qish mumkin. Kam daromadli 50 mamlakatdan kelgan kelgan talabalarga Italiya hukumati yillik universitet to'lovlari, turar joy va ovqatlanish xarajatlarini qoplaydigan yaxshigina stipendiya beradi. Stipendiatlar bir qator imtiyozlarni ham qo'lga kiritadi: jamoat transporti, diqqatga sazovor joylar va hatto universitet oshxonalarida ovqatlanishga chegirmalar beriladi. Asosan a'lochi talabalar yoki kam ta'minlangan oilalarning farzandlari moddiy yordam egasiga aylanadi.

Oila farovonligi darajasini belgilaydigan ikkita ko'rsatkich mavjud: ISEE va ISPE. Birinchisi oila a'zolarining yillik umumiy daromadini, ikkinchisi esa oilaga tegishli bo'lgan ko'chmas mulkning qiymatini ko'rsatadi. Stipendiya yutib olish uchun kerakli hujjatlarni to'plash va o'z vaqtida ariza topshirish kerak. Men avgust oyida EDISU dasturiga to'rtinchi kurs boshlanishidan oldin ariza topshirgandim.

Hukumat stipendiyasi. Oilaviy daromadi yiliga 24 ming yevrodan oshmaydigan chet ellik talabalarga yordam beradigan eng ommabop stipendiya dasturi. Dasturda nomzodlarning fuqaroligi va yoshi bo'yicha hech qanday cheklovlar yo'q. Talabalar universitet to'lovlaridan ozod qilinish bilan birga yotoqxona hamda 2500 yevro yoki yotoqxonasiz 5000 yevro yillik to'lov va biroz oziq-ovqat nafaqasi oladi. Stipendiya bir yillik, ammo kelgusida uni yana uzaytirish mumkin.

Regional stipendiya. Italiyaning har bir regioni (viloyati)da stipendiyalar taqdim etadigan notijorat tashkilotlar mavjud. EDISU — ular orasida eng mashhurlaridan. U Pemont universitetlarida to'laqonli o'qishga kirgan va o'qiyotgan talabalarni qo'llab-quvvatlaydi. Stipendiya barcha o'qish va yashash xarajatlarini qoplaydi. Yordam miqdori talabaning moliyaviy ahvoli va ilmiy yutuqlariga bog'liq, ammo o'rtacha 7 ming yevroni tashkil qiladi. Italiya hukumati vasiyligidagi ER.GO tashkiloti esa Emiliya-Romanya viloyatidagi san'at va musiqa yo'nalishida tahsil olayotgan talabalarni qo'llab-quvvatlaydi.

Universitet stipendiyasi. Italiyadagi deyarli barcha universitetlar chet ellik talabalarga turli stipendiyalar taklif qiladi. Moliyaviy yordam turi, uning qiymati va davomiyligi universitetning o'ziga bog'liq. Masalan, Padua universiteti beshta stipendiya dasturini taklif qiladi. Milan politexnika universiteti 10 ming yevro qiymatidagi 10 ta Platinum stipendiyasi, 5 ming yevrolik 56 ta Gold stipendiyasi va 70 ta bepul Silver stipendiyasi bermoqda. Rimdagi La Sapiyensa universiteti magistraturaga o'qishga kirgan va Italiyadan tashqarida bakalavr darajasiga ega bo'lgan iqtidorli talabalarning har biriga 4 ming yevrodan to'laydi. Grant olish shartlari bilan universitetlarning saytlarida tanishish mumkin.

Italiyadagi talabalar hayoti haqida

Bu yerga kelgach, boshida madaniy shok tufayli moslashish qiyin kechdi. Moslashish uchun inglizcha bilishimning o'zi kifoya qilmasdi, chunki italiyaliklar bu tilni yaxshi bilmaydi. Shunday ekan, agar Italiyada yashamoqchi bo'lsangiz, oldindan italyan tilini o'rganishga kirishib, uni kamida V1 darajasida bilib olganingiz ma'qul. Telefon orqali turli masalalarni hal qilish, hujjat to'ldirish, joyida nimanidir aniqlash — bularni italyanchani bilmay turib qilib bo'lmaydi.

Birinchi hafta hujjatlar sabab yugur-yugur ko'p bo'ladi. Kelgach, stipendiya va o'qishga chegirmalarni hisoblash uchun STIR, yashash uchun ruxsatnoma hamda o'qishga chegirma va stipendiya egasiga aylanish uchun oila daromadi darajasi haqida ma'lumotnoma olishingiz kerak. Bu ishlarda menga universitetdagi volontyor talabalar yordam berdi. Aeroportda kutib olib, joylashtirishdi, shaharni ko'rsatishdi va hammasini tushuntirishdi. Shunday ekan, biror qiyinchilik bo'lsa, murojaat qilib, yordam so'rashdan tortinmaslik kerak.

Italiyadagi ba'zi universitetlar talabalarni yotoqxona bilan ta'minlaydi. Ko'pincha, bu zamonaviy kampusdagi oshxona, dush va hojatxonalari umumiy bo'lgan 2−4 kishilik xona bo'ladi. Universitet yotoqxonasida yashash oyiga 100 dan 400 yevrogacha tushadi. Ammo faqat yotoqxonaga ishonib qolmaslik kerak — raqobat kuchli va universitet birinchi galda iqtidorli stipendiat-talabalarni turar joy bilan ta'minlaydi.

Aksariyat talabalar xususiy yotoqxonalardan joy oladi yoki birgalashib ijara kvartirada yashaydi. Ulardagi sharoit universitet yotoqxonalaridan ko'ra qulayroq, narxi ham ko'p yuqori emas — oyiga o'rtacha 250 dan 500 yevrogacha. Italiya shimolida turar-joy ijarasi odatda janubiy viloyatlarga qaraganda qimmatroq.

O'qishning birinchi yili, tajribasizlik qilib, men va do'stim oylik to'lovi 1000 yevro bo'lgan kvartirada ijarada yashadik. Ammo to'rtinchi yilga kelib biz salkam uch barobar arzonroq — oyiga 350 yevrolik variantni topdik.

2021-yil fevralida Toshkentdagi Turin politexnika universitetidan kelgan bir guruh talabalar bilan birga Italiyadagi o'zbekistonliklar yoshlar uyushmasi (UzYAI) loyihasini boshladik. Avvaliga Italiyadagi vatandoshlarimizga ko'ngilli sifatida yordam berdik. Keyin O'zbekistondagi abituriyentlarga maslahatlar bera boshladik. Xorijiy ta'lim agentliklari qancha pul so'rashini bilgan holda, biz axborot yordamini mutlaqo bepul taqdim etishga qaror qildik. Bizning yordamimiz bilan 500 dan ortiq o'zbekistonlik allaqachon Italiya universitetlari talabasiga aylandi.

Har oyda jamiyatimiz a'zolari o'qiydigan va ishlayotgan turli shaharlarda madaniy tadbirlar o'tkazamiz. Men hozir shu uyushma rahbariman.

Chet elda o'qish menga yangi dunyoni kashf qilish imkoniyatini berdi. Birinchi navbatda bepul ta'lim va xalqaro diplom oldim, shu tufayli yaxshi ish topdim. Dunyoqarashimni kengaytirgan, hayotga bo'lgan qarashimni o'zgartirgan do'stlar, tanishlar orttirdim, masalan, kitobxonlikka berilib ketdim.

Talabalik yillarim Italiyaning deyarli barcha shaharlarida bo'ldim, chunki bu yerda sayohat — hayot tarzi. Talabalar 100 yevrolik vaucher sotib olib, beshtagacha shaharga safar qilishi mumkin. Hostellarda tunagan yaxshiroq — unda bir xona 10 yevro turadi. Xaritadagi eng sevimli nuqtalarim men uchun ona shahrimdek qadrdon bo'lib qolgan Turin, tarixiy moliyaviy markaz Florensiya va zamonaviy sanoat markazi Milan edi. To'rtinchi yili do'stlarim bilan Yevropa bo'ylab sayohatga chiqdik — Shveysariya, Germaniya, Ispaniya, Fransiyaga bordik. Ta'tilda bir guruh talabalar bilan Vengriya, Avstriya, Belgiya, Niderlandiyada bo'ldik.

Shuningdek, mazali va xilma-xil taomlarni totib ko'rdim. Italiyaning har bir shahri o'ziga xos taomiga ega. Turinliklar o'zining oq vinosi va lazanyasi bilan juda faxrlanadi. Italiyaning boshqa qismlarida ham siz 30 xil turdagi pasta, pitssa va dengiz mahsulotlaridan tayyorlangan taomlarni totib ko'rishingiz mumkin. Bu yerda odamlar ko'chada ovqatlanishdan ko'ra uyda taom pishirishni afzal ko'radi.

Italiyada o'qishni istagan har kimga mahalliy aholining turmush tarzini "o'zlashtirish"ni tavsiya qilaman. Avvalo, xuddi ulardek mehribon, ochiqko'ngil va xushmuomala bo'lishni o'rganing. Qo'rquv va stereotiplardan voz keching, ongingizni hamma narsa uchun oching, atrofingizdagi imkoniyatlar va istiqbollarni ko'ring va doimo ijobiy fikrlashga harakat qiling. O'qish va ishlashdan tashqari mamlakat madaniyati va tarixini o'rganing, teatr va muzeylarga boring, san'at, me'morchilik, musiqa, taomlar, an'analarga ko'proq vaqt ajrating. Va bu quyoshli o'lkada hayotdan zavqlaning!