Chet elda o‘qish orzusi haqida

2017-yilda Farg‘ona yuridik kollejini tamomlaganman. Kurs tugashi arafasida menda chet elda o‘qish istagi paydo bo‘ldi. Bu istak sayohatlarga bo‘lgan sevgidan tug‘ilgan. Yoshlikda dunyoni ko‘rish kerakligini anglab yetdim — shunda keyinchalik eslaydigan voqealar bo‘ladi. Shu paytgacha Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Rossiyani ko‘rishga muvaffaq bo‘lgandim hamda jo‘g‘rofiyani kengaytirishni rejalashtirayotgandim. Chet elda o‘qish menga yoqimli mashg‘ulotni foydalisi bilan birlashtirish imkonini berdi.

Bir do‘stimning maslahati bilan Ruminiya dasturi bo‘yicha davlat grantiga hujjat topshirdim, lekin ingliz tilini yaxshi bilmasligim sababli rad javobini berishdi. Tilni yaxshi bilmasam, boshqa davlatlarga ketish qiyinligini angladim hamda 2018-yilni o‘z-o‘zimni rivojlantirish va ingliz tilini o‘rganishga bag‘ishladim. Bo‘lg‘usi xarajatlarimni o‘zim qoplashim uchun ishladim ham. Keyingi yili yana urinib ko‘rishga, biroq bu safar Xitoyga, do‘stim Saidmalik bilan birga o‘qishga topshirishga qaror qildim.

Universitetga kirish uchun xitoy tilini kamida tayanch darajada bilish kerak. Shuning uchun Xitoyning deyarli barcha universitetlarida ochilgan til kurslariga yozildik. Bu barcha chet elliklar uchun majburiy bosqichdir, chunki ingliz tilidagi dasturlar umumiy miqdorning atigi 30 foizini tashkil etadi. Xitoy tilida o‘qish ikki sababga ko‘ra yana-da istiqbolli: tanlash uchun ko‘proq dasturlar va kelajakda ishga joylashish osonroq bo‘ladi.

Talabalar portfolio asosida qabul qilinadi. Zarur hujjatlarning to‘liq ro‘yxatini tanlangan universitet yoki ishonchli ixtisoslashgan agentliklar saytidan topish mumkin. Ikkinchi holatda tanlashda ehtiyotkor bo‘lgan yaxshi, chunki baʼzilar taqdim etilgan xizmatlar uchun narxlarni oshirib yuboradi yoki shunchaki firibgarlar qo‘liga tushib qolishingiz mumkin.

Men hujjatlarni o‘zim to‘plaganman. Bunga bir hafta ketgan.

Ikki hafta o‘tgach, saralashdan o‘tganimni aytishdi, lekin oilaviy sabablarga ko‘ra, keta olmadim. Saidmalik ham o‘tdi. U ketishga muvaffaq bo‘ldi. Xitoyda o‘qib yurgan chog‘ida u talabalik hayoti haqidagi tafsilotlarni men bilan o‘rtoqlashdi, bu esa meni yana-da rag‘batlantirdi.

2019-yil aprel oyi oxirida yana ariza topshirdim va may oyida natijalarni oldim. Odatda natijalar va o‘qishga taklifnoma pochta orqali uy manziliga yuboriladi. Ushbu xizmat 100-150 dollar turadi. Bir do‘stimdan so‘radim — u taʼtilga chiqqan va O‘zbekistonga ketmoqchi bo‘lib turgandi. Bu ham arzon, ham ishonchliroq bo‘lib chiqdi — xat pochtada yo‘qolishi ham mumkin edi.

Yoz o‘rtalarida viza olish uchun elchixonaga murojaat qildim. Suhbatdan o‘tdim. 5-avgust kuni viza olganimdan keyin Xitoyga uchib ketdim.

Do‘stimdan o‘rnak olib, Shandun provinsiyasi Veyfan shahridagi universitetni tanladim. Menimcha, kichik shaharlardan boshlash yaxshiroq. Kuzatuvlarimga ko‘ra, u yerda mehribonroq va ochiq yuzli odamlar yashaydi. Mahalliy aholi xorijliklarni samimiy kutib olishsa va har doim yordam berishga tayyor bo‘lsa, moslashish jarayoni ancha yaxshi kechadi. Bundan tashqari, shahar shovqin-suronidan uzoqda mentalitetga va butunlay o‘zgacha hayot tarziga ko‘nikish osonroq.

Kelganimda duch kelgan birinchi qiyinchilik, bu — tilni tushunishdagi qiyinchilik edi. Pekinga qo‘nganimdan so‘ng ingliz tilida gaplashishga harakat qildim, ammo xitoyliklar bu tilda deyarli gapirishmaydi. Chipta sotib olish va shahrimga poyezdda borish uchun ko‘rsatkichlarga amal qilishimga to‘g‘ri keldi. Imo-ishoralar bilan tushuntirib, adashib qolmaslik umidida olomonni kuzatib borganim yodimda. Shuning uchun xitoy tilini biladigan odam bilan sizni kutib olishini oldindan kelishib olganingiz maʼqul ekan.

Pekindan Veyfangacha bo‘lgan masofani tezyurar poyezdda 4,5 soatda bosib o‘tdim. Saidmalik men bilan uchrashib, Veyfan bo‘ylab qisqa ekskursiya qildi. Shaharni haqli ravishda Xitoy madaniyati ombori deb atash mumkin: bu yerda ko‘plab ibodatxonalar va anʼanaviy bog‘lar mavjud.

Aslida taqdir taqozosi bilan Saidmalik mendan bir yil oldin ketganidan juda xursand bo‘ldim. U menga yangi joyga ko‘nikishim va yotoqxonaga joylashishimda yordamlashdi. Avvaliga bitta xonada yashadik, keyin alohida xona berishdi.

Xitoy taʼlim tizimi haqida

OTMlarga o‘qishga topshirishda HSK sertifikati (ona tili bo‘lmaganlar uchun yagona xitoy tili testi) so‘raladi. Xitoy tilida tilni bilish darajasi olti darajaga bo‘lingan. Universitet odatda to‘rtinchidan boshlab qabul qiladi. Agar tilni bilishni tasdiqlovchi hujjat bo‘lmasa, tayyorgarlik kurslarida o‘rganish kerak. Xitoy tili dunyodagi eng qiyin tillardan biri hisoblanadi, shuning uchun uni noldan o‘rganish bir yarim yildan ikki yilgacha vaqtni oladi.

Kurslarda o‘qiyotganda hayot ertakdagidek tuyulardi. Bizga 8:00 dan 11:30 gacha faqat ikki paradan dars o‘tishdi. Haftada besh kun o‘qidik. Qolgan vaqtlarda bo‘sh edik.

Bizni til bilish darajamizga qarab guruhlarga bo‘lishdi. Dars ingliz tilida olib borildi, lekin keyinchalik o‘qituvchilar faqat xitoy tilida gapiradigan bo‘ldi. Barcha mashg‘ulotlar yo til, yoki xitoy madaniyatini o‘rganishga bag‘ishlanardi.

Hujjatlarni qabul qilish yanvardan boshlanib, iyulgacha davom etishi mumkin — bu universitetga bog‘liq. Men bir nechta universitetlarga hujjat topshirdim, ular qaysi fanlarga ixtisoslashganini ko‘rib chiqdim. Yakunda Xitoyda yetakchi va rivojlanayotgan yo‘nalishlaridan biri — IT-sohasini tanladim. Markaziy Janubiy Universitetda kompyuter texnologiyalari maktabi eng kuchli yo‘nalish hisoblanadi, shuning uchun uni afzal ko‘rdim.

Taʼlim juda qimmat — yiliga 3000-5000 dollar bo‘lgani uchun grantga kirishga intildim, shu sababli ikki marta til imtihonini topshirdim. Birinchi marta 252 ball to‘pladim. Shu yetadi deb o‘ylagandim, lekin qabul komissiyasidan qo‘ng‘iroq qilib, tekin o‘qishim uchun sakkiz ball yetmaganini aytishdi. Mart oyida takroriy imtihon uchun taxminan 100 dollar to‘ladim va 260 ball to‘plashga muvaffaq bo‘ldim.

Biroq til sertifikatining o‘zi yetarli emas edi. Ikki yoki uchta ixtisoslashgan fanlardan kirish imtihonlarini topshirish ham kerak, mening holatimda ular og‘zaki tarzda o‘tkazildi. Muvaffaqiyatli suhbatdan so‘ng, meni byudjetga qabul qilishdi — universitet o‘qish, turar joy va tibbiy sug‘urta xarajatlarini qoplaydi.

Hunan provinsiyasining Chansha shahriga 10-sentabr kuni keldim. 20 kun davomida universitet hayoti bilan tanishdik, shuning uchun o‘qishim 1-oktabrga kelibgina boshlandi.

Xitoyda yagona taʼlim tizimi mavjud. Bakalavr dasturlari to‘rt yil davom etadi, ammo tibbiyot, arxitektura va muhandislik kabi baʼzi dasturlar besh yil yoki undan ko‘proq vaqtni oladi. O‘quv yili ikki semestrga bo‘linadi: sentyabrdan yanvargacha va martdan iyulgacha. Taʼtil ikki oy davom etadi. Shuningdek, taqvimda ko‘plab bayramlar va shunga mos ravishda dam olish kunlari mavjud. Dars jadvali va o‘quv rejasini talabaning o‘zi tuzadi. O‘rganilayotgan fanlar to‘rt toifaga bo‘lingan.

Mening universitetim Xitoydagi eng yaxshi 30 ta OTM qatoriga kiradi, shuning uchun bizga qo‘yiladigan talablar ancha qattiqroq. Universitetni tamomlash uchun 178 kredit to‘plash kerak. Shuningdek, besh kunlik o‘quv dasturi o‘tilgan mavzularni mustahkamlash uchun amaliy mashg‘ulotlar bilan to‘ldiriladi, o‘qituvchilar ularni shanba yoki yakshanba kunlari qo‘yishlari mumkin. Haftalik darslar ertalab soat 8 da boshlanadi va 20:00 da tugaydi. O‘rtada tushlik uchun tanaffus mavjud.

Xitoyda davomat juda qattiq nazorat qilinadi. Uzrli sababsiz dars qoldirgani sababli talaba imtihonlarga qo‘yilmasligi yoki o‘qishdan chetlashtirilishi mumkin. Barcha eʼtibor baʼzi tashqi omillarga emas, balki taʼlim sifatiga qaratiladi. Ehtimol, O‘zbekiston OTMlari shuni o‘rganishi kerak. Universitetimning nufuziga qaramay, darsga shortikda kela olaman va professor bilan bitta tushlik dasturxonida o‘tirishim mumkin. O‘ylaymanki, O‘zbekistonda buni hatto tasavvur ham qilib bo‘lmaydi.

Xitoydagi talabalik hayoti haqida

Universitet markazida joylashgan yotoqxonadan o‘quv xonalarigacha piyoda yarim soatcha vaqt ketadi, shuning uchun ko‘pchilik, jumladan men ham velosipedda qatnayman. Hududi shunchaki katta. Bu yerda talabalarning kun bo‘yi universitetda bo‘lishlari uchun barcha sharoitlar yaratilgan. Oziq-ovqat uchun uzoqqa borish shart emas — bu yerda ko‘plab do‘konlar va talabalar kafelari bor, uyg‘ur va dungan taomlari vatandoshlar orasida ayniqsa mashhur. Har bir oliy o‘quv yurtida odatdagi oshxonalardan tashqari halol taomlar bo‘limi ham mavjud.

Talabalar bo‘sh vaqtlarida darsdan tashqari mashg‘ulotlar va til kurslariga qatnashadi. Shuningdek, teatr, musiqa, raqs, chizmachilik va boshqa sanʼatlar bo‘yicha turli to‘garaklar uchun ro‘yxatdan o‘tish mumkin. Shuningdek, talaba o‘z to‘garagini tashkil qilishi ham mumkin. Masalan, men fotografiya bilan shug‘ullanaman va universitetimizdagi fotograflar guruhi aʼzosiman. Universitet barcha zarur jihozlarni taqdim etadi. Biz ulardan istagan vaqtda foydalanishimiz mumkin. Buning uchun oldindan ariza yozish kifoya. Talabalarning har qanday tashabbusi universitet rahbariyati tomonidan rag‘batlantiriladi.

Sportga katta eʼtibor qaratiladi. Universitet hududida bir nechta futbol stadionlari, basketbol maydonchalari, tennis kortlari, bepul basseyn va boshqalar mavjud. Men tez-tez futbol o‘yinlarida qatnashaman. Har bir fakultet o‘z jamoasini ilgari suradi va bir-biri bilan raqobatlashadi. Sportga bo‘lgan qiziqishni oshirish va jamoaviy ruhni mustahkamlash maqsadida — har yili talabalar o‘rtasida sport musobaqalari o‘tkaziladi.

G‘oliblarga nafaqat kubok va medallar, balki pul mukofotlari ham beriladi. Xitoyda chet ellik talabalarga ishlash taqiqlangani uchun musobaqalarda qatnashish — pul ishlab olish uchun yaxshi imkoniyat. Ayrim talabalar norasmiy ravishda ishlashadi, biroq o‘z o‘rnini yo‘qotish xavfi bor.

Men esa o‘z jamg‘armalarimni sayohatlarga sarflayman. Uch yil ichida Xitoyning 20 ta shahrida bo‘ldim, ayrimlariga esa bir necha marta bordim. Xonamda safarlarim davomida olingan fotosuratlar yopishtirilgan stend osilgan turadi. Mening eng sevimli maskanim — Sariq dengiz sohilidagi Sindao port shahri. Bir tomonda osmono‘par binolari bo‘lgan zamonaviy sanoat shahri bo‘lsa, bir tomonda esa yevropacha qasrlari bor ulkan yashil park joylashgan.

Ko‘chish bilan ichki muhitim o‘zgardi. Mahalliy aholi va chet elliklar bilan muloqot dunyoqarashimga katta taʼsir ko‘rsatdi. Oiladan uzoqda bo‘lgan hayot menga mustaqillikni o‘rgatdi. Men dunyodagi eng qiyin tillardan birini o‘zlashtirib oldim va mamlakatimizda talab katta bo‘ladigan IT sohasida bilim olyapman. O‘qishni tugatgandan keyin qaytib ketmoqchiman. Chet elda o‘qish, albatta, ajoyib, lekin vatanning o‘rni boshqa.

Chet elga o‘qishga kirishni xohlaganlarga o‘z maqsadi sari intilishni maslahat beraman. Siyqasi chiqqandek ko‘rinishi mumkin, lekin chet elda o‘qishni istasangiz, hech qachon taslim bo‘lmang. Men faqat uchinchi yili ketishga muvaffaq bo‘ldim va bu ishim har qanday muvaffaqiyatsizliklarga qaramay, sinab ko‘rish kerakligiga misoldir.

Bu yerga allaqachon kelganlar uchun aytmoqchiman: maqsadingiz, nima uchun bu yerdaligingizni yodingizda tuting. Xitoyda xorijliklarga juda iltifotli munosabatda bo‘lishadi, buni suiisteʼmol qilmang. Unutmang, siz xalqning yuzisiz va sizlarga qarab davlatimizga baho berishadi, shu bois uning uchun munosib vakili bo‘ling.