Qozog‘iston sentabrdan o‘z xom ashyosining bir qismini Ozarbayjonning eng yirik neft quvuri orqali sotishni rejalashtirmoqda. Bu haqda Reuters agentligi vaziyatdan xabardor uchta manbasiga tayanib xabar bermoqda. Muqobil yo‘llarni qidirishga Rossiya o‘z neft quvurlarini yopib qo‘yish bilan tahdid qilganidan so‘ng kirishilgan.

Agentlik ma’lumotlariga ko‘ra, Qozog‘iston davlat neft kompaniyasi «KazMunayGaz» Ozarbayjon davlat kompaniyasi SOCAR savdo bo‘limi bilan dastlabki muzokaralar olib bormoqda. U Turkiyaning Jayhan portiga yoqilg‘i yetkazib beruvchi Ozarbayjon quvuri orqali yiliga 1,5 mln tonna neft sotishga ruxsat olmoqchi.

Reuters`ning qayd etishicha, kuniga 30 ming barreldan sal ko‘proq hajm Kaspiy quvurlari konsorsiumi (KQK) quvuri orqali o‘tadigan odatdagi 1,3−1,4 mln barrelga nisbatan sezilarsiz.

Yakuniy shartnoma avgust oyi oxirida imzolanishi kerak va Boku-Tbilisi-Jayhan (BTC) neft quvuri orqali oqim bir oydan keyin boshlanadi, dedi manba.

Yiliga yana 3,5 mln tonna qozoq nefti 2023 yilda yana bir Ozarbayjon quvuri orqali Gruziyaning Supsa portiga oqib chiqa boshlashi mumkin, dedi yana ikki manba.

BTC oqimlari bilan birgalikda jami 100 ming barreldan sal ko‘proq yoki KQK oqimlarining 8 foizini tashkil qiladi. «KazMunayGaz» Reuters agentligiga izoh berishdan, SOCAR esa aniq kelishuvni muhokama qilishdan bosh tortdi.

Ozarbayjondan o‘tadigan yo‘nalish Qozog‘istonga Rossiya hududini aylanib o‘tish imkonini berishi mumkin. BP Azerbaijan energetika kompaniyasi o‘tgan oyda Boku-Supsa quvuridan oqimlarni yirikroq BTC quvuriga yo‘naltirishini aytdi. Biroq yangi BTC yo‘nalishi Qozog‘istonning Kaspiy dengizi orqali Aqtau portidan Bokuga neft tashish uchun kichik tankerlar parkiga tayanishi kerakligini anglatadi. Agentlik manbalariga ko‘ra, ikkinchisi cheklangan quvvat zaxirasiga ega.

Agentlik ma’lumotlariga qaraganda, Qozog‘iston nefti eksporti jahon yetkazib berishning atigi 1 foizini yoki kuniga 1,4 mln barrelni tashkil qiladi. 20 yildan buyon neft jahon bozoriga chiqishi uchun KQK quvuri orqali Rossiyaning Qora dengizdagi Novorossiysk portiga yetkazib berilmoqda.

KQK quvurlar tizimi — energetika sohasidagi xorijiy kapital ishtirokidagi MDHdagi eng yirik sarmoyaviy loyihalardan biridir. Tengiz-Novorossiysk quvuri uzunligi 1511 km bo‘lib, Qozog‘iston eksport nefti va xomashyosining uchdan ikki qismidan ko‘prog‘ini Rossiya konlaridan, shu jumladan Kaspiydagi konlardan yetkazib beradi. Novorossiysk yaqinidagi KQK dengiz terminali uchta maxsus inshootlar bilan qirg‘oqdan ancha uzoqda joylashgan tankerlarga xavfsiz yuklash imkonini beradi. KQKning eng yirik aksiyadorlari — Rossiyaning Transneft (24%) va KazMunayGaz (19%).

Iyul oyida Rossiya sudi atrof-muhitni buzganlik uchun KQKni yopish bilan tahdid qildi, natijada Qozog‘iston hukumati va yirik xorijiy ishlab chiqaruvchilarni ehtiyot chorasi sifatida boshqa kompaniyalar bilan shartnoma tuzishga kirishdi.

Shundan so‘ng Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jomart Tokayev «KazMunayGaz»ga neft eksporti uchun Transkaspiy yo‘nalishidan foydalanishni, jumladan, Tengiz loyihasi investorlarini jalb qilgan holda ishlab chiqishni topshirdi.

Transkaspiy yo‘nalishi Xitoy, Qozog‘iston, Kaspiy dengizi, Ozarbayjon, Gruziya orqali o‘tib, Turkiya va Yevropa davlatlariga boradi.

Avvalroq The Wall Street Journal Qozog‘iston Rossiya bilan munosabatlarini qayta ko‘rib chiqishga qaror qilgani va AQSh, Turkiya va Xitoy oldida ittifoqchi izlay boshlagani haqida xabar bergan edi. Mamlakat savdo yo‘llarini diversifikatsiya qilishni boshladi, mudofaa budjetini oshirdi va Turkiya bilan jangovar uchuvchisiz samolyotlar ishlab chiqarish bo‘yicha kelishib oldi.