2020 yil sentabr oyida O‘zbekistonda mobil qurilmalarning IMEI-kodlarni uchinchi shaxslarning pasportlariga noqonuniy ravishda qayd etish bilan shug‘ullangan jinoiy guruh fosh etilgan edi.
Eslatib o‘tamiz, shundan so‘ng uchinchi shaxslarning pasportlariga o‘zlariga xabar berilmagan holda smartfonlarni ro‘yxatdan o‘tkazib qo‘yganlari haqidagi shikoyatlar tufayli UZIMEI operatori huquq-tartibot idoralariga murojaat qilgan edi.
Davlat bojxona qo‘mitasining xabar berishicha, qo‘shni davlatlar hududiga jinoiy til biriktirgan shaxslar o‘z telefonlarida O‘zbekistonga qaytgan fuqarolarning pasportlarini suratga olib, Telegram orqali ma’lumotlarni jo‘natib, mobil qurilmalarning IMEI-kodlarni o‘z nomlariga rasmiylashtirgan.
Mazkur holat yuzasidan Jinoyat kodeksining 141−2-moddasi 2-qismi «a» va «v» bandlari (shaxsiy ma’lumotlarni qonunga xilof ravishda yig‘ish, tizimlashtirish, saqlash, o‘zgartirish, qo‘shish, foydalanish, tarqatish, bir guruh shaxslar tomonidan yollanma yoki boshqa asossiz maqsadlarda oldindan til biriktirib sodir etilgan shaxsiy ma’lumotlarni shaxsiylashtirish va yo‘q qilish).
2021 yil yanvar oyida O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi mas’ul xodimi Baxtiyor Sulaymonov «karantin zonasidagi farroshdan tortib mansabdor shaxsgacha» IMEI-kodlarni ro‘yxatdan o‘tkazish uchun pasport ma’lumotlarini noqonuniy yig‘ishda ishtirok etgani haqida xabar bergan edi. O‘sha paytda jami 7000 ga yaqin shaxsiy ma’lumotlarni yig‘ish holatlari qayd etilgan.
Ana shunday ishlardan biri Andijon shahridagi birinchi va apellyatsiya sudlarida ko‘rib chiqildi. Sud jarayoni qanday yakunlangani va ayblanuvchilar nima uchun jazolangani haqida «Gazeta.uz» xabar beradi.
Birinchi hukm Jinoyat ishlari bo‘yicha Andijon shahar sudi tomonidan 2021 yil 2 martda chiqarilgan. Mazkur ish bo‘yicha sudlanuvchilar: Andijon shahrida yashovchi, telefon sotish va sotib olish bilan shug‘ullangan A. Ahmedov (1991 y.t.), Andijon viloyati IIB Axborot texnologiyalari, kommunikatsiyalari va axborotni muhofaza qilish bo‘limi boshlig‘i R. Mirhaydarov (1992), andijonlik tadbirkor U. Mirzayev (1991), mahalliy korxonada ish yurituvchi N. Ashurov (1990), sobiq maktab o‘qituvchisi B. Kamoldinov.
Sud materiallariga ko‘ra, ushbu shaxslar 2020 yilning yanvar oyida tadbirkor Ahmedov boshchiligida bojxona nazoratini chetlab o‘tib, O‘zbekistonga kirib kelayotgan ko‘p sonli mobil telefonlarning IMEI-kodlarini ro‘yxatdan o‘tkazish maqsadida jinoiy til biriktirgan.
Sud qaroriga ko‘ra, Mirxaydarov va Mirzayevlar Ashurov va Kamoldinovlar orqali O‘zbekistonga chiqib ketgan va qaytgan fuqarolarning ma’lumotlarini tizim operatori — «O‘zbekiston telekommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish respublika markazi» DUKda ro‘yxatga olgan.
Andijon viloyati IIB Axborot texnologiyalari, kommunikatsiyalarini rivojlantirish va axborotni muhofaza qilish boshqarmasi boshlig‘i lavozimida ishlab kelgan Mirhaydarov o‘z mansab mavqeidan foydalangan holda uyushgan guruh manfaatlarini ko‘zlab, jismoniy shaxslarning shaxsiy ma’lumotlarini qonunga xilof ravishda to‘plagan, ishlatgan va o‘tkazib yuborgan, deyiladi ish materiallarida. Xorijga chiqqan fuqarolarning shaxsiy ma’lumotlari viloyat IIB terrorizmga qarshi kurash boshqarmasi ma’lumotlar bazasida mavjud bo‘lib, u oxirgi to‘rt oy davomida ishlagan va ma’lumotlar bazasi parolini bilgan. Ularni yashirincha yig‘ib, Mirzayev orqali Ahmedovga Telegram’dan jo‘natgan.
Ma’lum qilinishicha, Ahmedov buning uchun Mirzayevga 13 800 AQSh dollari bergan, shundan 12 000 AQSh dollariga Mirhaydarovga Nexia-3 rusumli avtomashina sotib olishga sarflangan, qolgan 1800 dollarni esa Mirzayev xizmati uchun olgan.
Ish materiallariga ko‘ra, jinoiy guruh boshqa noma’lum shaxslar bilan til biriktirib, O‘zbekistonga noqonuniy olib kirilgan umumiy qiymati 6,4 mlrd so‘mlik 3618 dona telefonning IMEI-kodini uchinchi shaxslarning pasportlariga rasmiylashtirishga yordam bergan. Noqonuniy olib kirish natijasida 1 mlrd 630 mln so‘mlik bojxona to‘lovlari to‘lanmagan.
Materiallarga ko‘ra, buning uchun ular IIBning «Uzoq muddatga ketgan shaxslar» elektron bazasi ma’lumotlaridan foydalanishgan. 40 mingga yaqin shaxsning shaxsiy ma’lumotlari parol bilan himoyalangan Excel faylida guruhning yana ikki a’zosining Telegram akkauntiga yuborilgan.
Bitta telefonning IMEI-kodini ro‘yxatdan o‘tkazish uchun 0,5−2 dollar olishgan. Pullar hukm qilinganlar nomiga ochilgan plastik kartalariga o‘tkazilgan.
Umuman hisobda, 2020 yilning yanvar-sentabr oylarida 3578 nafar shaxsning shaxsiy ma’lumotlaridan noqonuniy foydalanilgan bo‘lib, bu «fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklari»ning buzilishi hisoblanadi.
Jabrlanganlarning aksariyati ayblanuvchiga hech qanday da’vosi yo‘qligini aytib, jazoni yengillashtirishni so‘ragan. Faqat ikkitasi qonuniy choralar ko‘rishni talab qildi, chunki shaxsiy ma’lumotlaridan noqonuniy foydalanish ularning telefonlarini ro‘yxatdan o‘tkazishga to‘sqinlik qilgan. Sudlanuvchilar o‘z ayblariga qisman iqror bo‘lib, qilmishlaridan pushaymon bo‘lishdi.
Jinoyat ishlari bo‘yicha Andijon shahar sudi tomonidan quyidagi hukm chiqarildi:
- A. Ahmedov va U. Mirzayev 141−2-modda 2-qismi «a» va «v» bandlari (shaxsiy ma’lumotlar to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirgan holda buzish; takroran yoki xavfli jinoyat sodir etish) hamda 182-modda 2-qismi «a» va «v» bandlari (bojxona to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini o‘ta ko‘p miqdorda buzish; tovarlar yoki boshqa mulklarni O‘zbekiston bojxona chegarasi orqali ochiq, ruxsatsiz olib o‘tish yo‘li bilan) bilan aybdor deb topildi va 3 yil muddatga ozodlikdan mahrum qilindi;
- R. Mirhaydarov 141−2-modda 2-qismining «a», «v» va «d» bandlari, 182-moddasi 2-qismining «a» va «v» bandlari va 2-qismining «b» bandlari bilan aybdor deb topildi. 205-moddasi bilan 3 yil-u 1 oy muddatga ozodlikdan mahrum etildi;
- N. Ashurovga ham xuddi shunday moddalar bilan 2 yil 3 oy, B. Kamoldinovga esa 1 yil 6 oy qamoq jazosi tayinlandi;
- U. Mirzayev 141−2-modda 2-qismining «a», «v» va «d» bandlari, 182-moddasi 2-qismining «a» va «v» bandlari hamda 2-qismning «b» bandlari bilan aybdor deb topildi. 205-moddasi bilan 3 yilu 1 oy muddatga ozodlikdan mahrum etildi.
Apellyatsiya
2021 yil 23 dekabr kuni Jinoyat ishlari bo‘yicha Andijon viloyat sudining apellyatsiya instansiyasi sudlanuvchilar A. Ahmedov, U. Mirzayev va R. Mirhaydarovning shikoyatini ko‘rib chiqdi.
Sud hay’ati birinchi instansiya sudida ayblanuvchilarning aybiga qisman iqror bo‘lganliklari va qilmishidan pushaymonligini hisobga olgan holda ozodlikdan mahrum qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan yengilroq jazo tayinlash imkoniyati muhokama qilinmaganligi va og‘irroq jazo tayinladi. Shuningdek, apellyatsiya sudi sudlanuvchilarning voyaga yetmagan farzandlari borligi va oilalarida yagona boquvchi ekani, muqaddam sudlanmaganligi, sodir etgan jinoyati katta ijtimoiy xavf tug‘dirmasligini ta’kidladi.
Shu munosabat bilan sud R. Mirhaydarovga nisbatan jazoni 3 yil muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosini moddiy javobgar lavozimlarni egallash huquqidan mahrum qilishga almashtirdi, ammo bu muddat, uning deyarli bir yil qamoqda bo‘lganligi hisobga olingan holda, 1 yil 11 oy 26 kunga qisqartirildi.
U. Mirzayevga ham 3 yil ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlanib, muddat 1 yil 9 oy 20 kunga qisqartirildi.
