9 sentabr kuni O‘zbekiston Liberal-demokratik partiyasining s’ezdida prezident Shavkat Mirziyoyevning «Yangi O‘zbekiston Strategiyasi» nomli yangi kitobi taqdim etildi. Ushbu kitobda Yangi O‘zbekistonni va Uchinchi Renessans poydevorini barpo etish borasida amalga oshirilayotgan tub o‘zgarishlar va islohotlarning maqsadi, mazmun-mohiyati hamda ustuvor yo‘nalishlari, milliy taraqqiyot istiqbollari haqida fikr yuritiladi.
Dunyo bo‘ylab ko‘pgina davlat rahbarlari va siyosat arboblari o‘z faoliyati davrini asosan memuar sifatida ta’riflab, asarlar yozishadi. Ular o‘z kitoblarida siyosiy ishlardagi fikr va mulohazalardan tashqari, o‘z hayotlaridagi ba’zi voqea va hodisalar haqida ham hikoya qiladilar. Asarlar orqali mazkur insonlarning boshqa hislatlariga ham guvoh bo‘lish mumkin.
Dunyo kitobxonlari tomonidan e’tirof etilgan ba’zi davlat rahbarlari va siyosiy yetakchilarning asarlari hamda ularning qisqacha mazmuni haqida «Gazeta.uz» so‘z yuritadi.
«Ozodlik manbai. Gettisberg murojaati» Avraam Linkoln
AQSh prezidenti Avraam Linkoln (1809−1865) Amerika Qo‘shma Shtatlarining tarixiy rivojlanishini belgilab bergan to‘rtta prezidentdan biri hisoblanadi. Quyi qatlamdan chiqqan prezident barcha bilimlarini tirishqoqlik va uzluksiz o‘z ustida ishlash orqali o‘zlashtirgan. U o‘zining axloqiy namunasi, yuksak axloqiy tamoyillari va ishontira olish qobilyati bilan o‘z xalqini ilhomlantirib, mamlakat iqtisodiyotining jadal rivojlanishiga hissa qo‘shdi va AQSh uzoq vaqt davomida dunyodagi eng dinamik rivojlanayotgan iqtisodiyotga aylandi.
«Ozodlik manbai. Gettisberg murojaati» kitobida Avraam Linkolnning asosiy nutqlari va maqolalari, uning tarjimai holi, inauguratsiya nutqlari va xalqqa qilingan murojaatlari bor. Kitob Avraam Linkoln, uning sheriklari va raqiblarining hayoti davomidagi suratlari, AQSh fuqarolik urushi davridagi hujjatli va badiiy materiallar bilan boyitilgan.
«Kamin oldidagi suhbatlar. Inqiroz, oligarxlar va urush haqida» Franklin Ruzvelt
Franklin Ruzvelt «Buyuk depressiya» davrida AQShni boshqargan va uni uzoq davom etgan inqirozdan olib chiqishga muvaffaq bo‘lgan davlat rahbari hisoblanadi. Amerikaliklarda kelajakka ishonchni uyg‘otish uchun, u shaxsan o‘zi xalqqa davom etayotgan islohotlar va hukumat rejalarining ma’nosini tushuntirishga qaror qilgan. Ruzvelt Amerika xalqiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri radio xabarlari orqali murojaat qilib kelgan. Bu nutqlar tarixga «Kamin oldidagi suhbatlar» nomi bilan kirdi. Ruzvelt o‘n ikki yillik boshqaruvining oxirigacha odamlarga murojaat qilib kelgan.
AQSh 32-prezidentining eng yaxshi nutqlari «Kamin oldidagi suhbatlar. Inqiroz, oligarxlar va urush haqida» nomli kitobda to‘plangan.
«Boylikka yo‘l. Avtobiografiya» Benjamin Franklin
Ushbu kitob davlat va jamoat arbobi, diplomat, olim, ixtirochi, yozuvchi, faylasuf, tadbirkor Benjamin Franklin shaxsini ochib beradi. Uning yuzi hammaga tanish — bu AQShning asosiy banknotasi dollardagi son-sanoqsiz marotaba bosilib chiqqan portretdir. Uning «Vaqt — pul» aforizmini hatto hech narsani bilmaganlar ham biladi. Franklin «Avtobiografiya"si esa uzoq vaqtdan buyon hozirda buyuk shaxslar ro‘yxatiga kirgan muvaffaqiyatli odamlarning qayta-qayta murojaat qiladigan kitobiga aylangan.
«Agar siz odamlar bilan qanday munosabatda bo‘lish haqida ajoyib maslahatlar olishni, o‘zingizni boshqarishni va shaxsiy fazilatlaringizni yaxshilashni xohlasangiz, hayotning eng qiziqarli hikoyalaridan biri — Benjamin Franklinning tarjimai holini o‘qing», — degan edi amerikalik pedagog va yozuvchi Deyl Karnegi.
Ushbu kitobda Benjamin Franklin 1771 yildan 1790 yilgacha o‘z hayoti haqidagi yorqin eslatmalarni qoldirgan. Ularning barchasi uning vafotidan keyin birlashtirilgan. Franklin bu asarida istehzo va hazil bilan o‘zining g‘ayrioddiy taqdiri va shunday shaxs bo‘lib yetishishiga nima yordam bergani haqida xikoya qiladi.
«Uchinchi dunyodan — birinchisiga. Cingapur tarixi (1965−2000)» Li Kuan Yu
Li Kuan Yu — Singapur davlat arbobi, 1959 yildan 1990 yilgacha mamlakat bosh vaziri bo‘lgan. Uning rahbarligi ostida resurslari bo‘lmagan kichik oroldagi sobiq Britaniya mustamlakasi kuchli iqtisodiyoti, qulay sarmoyaviy muhiti va barkamol ijtimoiy siyosati bo‘lgan yuqori darajada rivojlangan davlatga aylangan. 2000 yilda Li Kuan Yu «Singapur mo‘’jizasi» haqida memuar yozgan va uchinchi dunyodan birinchi dunyoga chiqish strategiyasini batafsil bayon qilgan.
Kitobda Li Kuan Yu shahar-davlatni takomillashtirish va rivojlantirish uchun qo‘ygan qadamlari asosli xulosalar bilan izchil tasvirlangan. Muallif, shuningdek, foydali tajribaga aylangan xatolarni ham eslatib o‘tgan. Shuningdek kitobda tashqi siyosatga katta e’tibor beriladi. «Uchinchi dunyodan birinchisiga» — bu mamlakat farovonligiga qaratilgan puxta avtoritar boshqaruv bo‘yicha ajoyib darslik hisoblanadi.
«Davlat boshqaruvi san’ati: O‘zgarayotgan dunyo uchun strategiyalar» Margaret Tetcher
«Davlat boshqaruvi san’ati» — 1979−1990 yillarda Buyuk Britaniya bosh vaziri bo‘lgan mashhur «temir xonim» Margaret Tetcherning kitobi hisoblanadi. Tetcher bu kitobni 2003 yilda mamlakat rahbariga qo‘llanma sifatida chiqargan va uni Ronald Reyganga bag‘ishlagan.
«Davlat boshqaruvi san’ati» — ko‘p qirrali kitob bo‘lib, u mamlakat rahbariyatining amaliy qo‘llanmasidan tashqariga chiqadi. Unda Tetcher turli mamlakatlarning muammolarini tahlil qiladi va ularning rivojlanishi uchun prognozlar beradi, barqaror ichki va tashqi siyosat uchun demokratiyaning qadrini isbotlaydi, xalqaro xavfsizlikni muhokama qiladi, ko‘plab taniqli siyosiy voqealarga o‘z fikrini bildiradi. Kitobda XX asrning ikkinchi yarmidagi jahon siyosiy jarayonlari haqida umumiy tushuncha berilgan.
«Fikrlar va xotiralar» Otto fon Bismark
Otto von Bismark — mashhur nemis kansleri, uning siyosiy faoliyati cho‘qqisi Germaniya imperiyasi tuzilishi paytiga to‘g‘ri kelgan. Bismarkning 1898 yilda nashr etilgan «Fikrlar va xotiralar» kitobi haqiqiy bestsellerga aylangan: u o‘z kitobida Ikkinchi Reyxning paydo bo‘lishiga olib kelgan voqealar haqida gapirgan.
Biroq, bu shunchaki memuar emas, bu, birinchi navbatda, «o‘tmishni tushunish va kelajak uchun ibrat bo‘lishi uchun o‘g‘illar va nabiralarga» qaratilgan «temir kansler» ning siyosiy vasiyati hisoblanadi. Siyosiy maydonda o‘z faoliyatini yakunlab, Bismark ushbu kitobda nafaqat zamondoshlari oldida o‘zini oqlamoqchi, balki o‘z vorislarini kelajakdagi xatolar haqida ogohlantirmoqchi ham bo‘lgan.
«Ikkinchi jahon urushi» Uinston Cherchill
Buyuk Britaniyaning sobiq bosh vaziri nafaqat o‘z davrining taniqli siyosatchisi, balki juda yaxshi yozuvchi ham edi. 6 jildlik «Ikkinchi jahon urushi» asari Cherchillga tegishli.
Birinchi kitobda 1919 yildan 1940 yil dekabrigacha bo‘lgan voqealar tasvirlangan, muallifning so‘zlariga ko‘ra, ular «oldini olish mumkin bo‘lgan va keraksiz» urushga olib kelgan.
Ikkinchi kitobda xotiralarning uchinchi va to‘rtinchi jildlari nashr etilgan va 1941 yil yanvaridan 1943 yil iyunigacha bo‘lgan voqealar tasvirlangan: fashistlar Germaniyasining Sovet Ittifoqiga bostirib kirishi, militaristik Yaponiyaning AQShga hujumi, Gitlerga qarshi koalitsiya tuzilishi, ittifoqchilarning himoyadan hujumga o‘tishi.
Uchinchi kitobda esa beshinchi va oltinchi jildlari nashr etilgan va 1943 yil iyundan 1945 yil iyulgacha bo‘lgan voqealar — Germaniya ittifoqchilarining taslim bo‘lishi, Tehron, Yalta va Potsdam konferensiyalari, Amerika, Britaniya va Kanada qo‘shinlarining Normandiyaga o‘tkazilishi, Sovet armiyasi va ittifoqchilarining tarixiy g‘alabalari, Germaniyaning taslim bo‘lishi natijasida fashist qo‘shinlari mag‘lubiyati tasvirlangan.
«Mening hayotim» Mahatma Gandi
Mohandas Gandi «baniya» savdogar kastasiga mansub o‘ziga to‘q oiladan chiqqan. Vafotidan so‘ng esa undan faqat bir juft sandal, ko‘zoynak va tayoq qolgan. Butun umrini o‘zini chegaralashga va jamiyatga xizmat qilishga bag‘ishlagan, zo‘ravonliksiz qarshilikni kurash vositasi sifatida ishlatgan, zo‘ravonlik va diniy nizolarga tinimsiz qarshilik ko‘rsatgan eng mashhur hind Gandini «Buyuk qalb» sohibi deb atashadi.
Mahatma Gandining «Mening hayotim» kitobi — buyuk donishmand va tajribali, qalbi toza siyosatchining tarjimai holi, Hindistonning ozod qilinishi va Gandining ruhiy izlanishlari haqidagi hikoya hisoblanadi. Kitobda, shuningdek, «Mening iymonim» va «Salomatlik kaliti» risolalari mavjud bo‘lib, unda Gandi o‘z dunyoqarashi bilan o‘rtoqlashadi, dunyoda mavjud bo‘lgan dinlar, shuningdek, vegetarianlik va axloqiy turmush tarzi muhokama qilinadi.
«Kotib xonim» Madlen Olbrayt
Bill Klinton prezidentligi davrida Madlen Olbrayt Yaqin Sharqda tinchlik o‘rnatish harakatlaridan tortib NATOning Kosovoga gumanitar aralashuvigacha bo‘lgan eng muhim va dramatik siyosiy voqealarning faol ishtirokchisi bo‘lgan.
AQSh tarixida birinchi marta yuqori darajali lavozim — davlat kotibi (tashqi ishlar vaziri) bo‘lib tayinlangan ayol o‘zining ochiq memuarida ushbu voqealarni qizg‘in hikoya qiladi va o‘quvchilarga jahon tarixining eng jo‘shqin davrlarida xalqaro munosabatlar sahnasi ortiga nazar solishga imkon beradi.
O‘zining ushbu kitobida Madlen Olbrayt shaxsan muloqot qilgan dunyoning yetakchi rahbarlari va an’anaviy tarzda erkaklar yetakchilik qiladigan diplomatik maydonda qanday qiyinchiliklarni boshdan kechirgani haqida gapiradi. Kitobda Vladimir Putin, Vatslav Gavel, Yasir Arafat, Ariel Sharon, Binyamin Netanyaxu, qirol Husayn, Slobodan Miloshevich, Kim Chen Ir, Bill va Xillari Klinton, Kolin Pauell va boshqa ko‘plab jahon liderlarining qiziqarli portretlari taqdim etilgan.
«Va’da qilingan yer» Barak Obama
AQSh sobiq prezidenti Barak Obamaning «Va’da qilingan yer» kitobi uning memuarlarining birinchi jildi hisoblanadi.
Xotiralarining birinchi jildida Barak Obama o‘zining yoshligi va prezidentlik sari yo‘li haqida hikoya qiladi. U o‘zining siyosiy ma’lumoti va o‘zining tarixiy prezidentligining birinchi davridagi muhim lahzalarni batafsil tasvirlab beradi. Kitob Obama prezidentligining birinchi muddatida Usama ben Ladenni yo‘q qilish bo‘yicha maxsus operatsiyasi bilan yakunlangan. Unda Obamaning tarixda o‘zini tinchlikparvar va «insoniy yuzli siyosatchi» sifatida tarixda qolishga uringanligi ko‘rsatilgan.
